Kontrakty terminowe – jak w nie inwestować?

Kontrakty terminowe (futures) to instrumenty finansowe, które są rodzajem umowy, zawartej między sprzedającym a kupującym. Umowa zawiera cenę, po jakiej kupujący sprzeda pierwszej stronie ilość aktywów w określonym czasie w przyszłości, po określonej cenie. Obrót kontraktami odbywa się na giełdzie. Czym są kontrakty terminowe w praktyce i jak przebiega handel z ich wykorzystaniem?

Wielkość i wartość kontraktu terminowego

Większość kontraktów terminowych jest rozliczana gotówkowo, a tylko kilka procent rozliczane jest w drodze dostawy aktywów bazowych. Kontrakty terminowe na GPW, znajdują się w systemie notowań ciągłych (do korekty: Na początku zostaje określony kurs otwarcia. Przed otwarciem, zlecenia inwestorów nie zostają realizowane, ale określany jest teoretyczny kurs otwarcia. Kończą się ogłoszeniem kursu zamknięcia, po którym dochodzi do pięciominutowej dogrywki. Cena, za jaką inwestorzy zobowiązują się do przeprowadzenia transakcji w przyszłości to futures price.

Długie i krótkie pozycje na kontraktach terminowych

Inwestor, nabywający kontrakt terminowy ma określone oczekiwania związane z zachowaniem ceny. W przypadku otwarcia pozycji długiej (zakupu), zakłada, że cena kontraktu będzie rosnąć. Natomiast sprzedając, oczekuje, że cena kontraktu zacznie spadać. Zarabia strona, której przewidywania odnośnie ceny odzwierciedlają się w praktyce. Każdy inwestor może zakupić ten rodzaj instrumentu finansowego tak samo, jak inne aktywa na giełdzie. Kurs kontraktu terminowego podany jest w punktach, natomiast cena obliczana jest za pomocą mnożnika – mnożąc kurs przez mnożnik. Na przykład:

Jeśli mnożnik dla WIG20 wynosi 20 PLN, to cenę obliczamy następująco: 2050 pkt x 20 PLN = 41 000 zł.

W takim przypadku łatwo obliczyliśmy cenę, która wynosi 41 000 zł. Na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych, kontrakty notowane są w czterech seriach:

• H – marzec
• M – czerwiec
• U – wrzesień
• Z – grudzień

Zobacz, jak wygląda przykładowa konstrukcja kontraktu terminowego:

FW20krr20, co oznacza:

• F – rodzaj instrumentu,
• W20 – skrót nazwy instrumentu bazowego,
• k – kod określający miesiąc wykonania kontraktu, czyli jego serię,
• rr – dwie ostatnie cyfry roku wykonania
• 20 – wartość mnożnika

Pozycja długa i krótka na kontraktach terminowych

Jeśli inwestor chce otworzyć pozycję długą, musi dokonać zakupu kontraktu terminowego, który może odsprzedać przed terminem wykonania (realizacji) – z tym samym parametrem wykonania. Natomiast jeżeli chce otworzyć pozycję krótką (szybka sprzedaż), musi najpierw zakupić kontrakt po obecnej cenie.

Przed przystąpieniem do transakcji, inwestor uiszcza depozyt, którego wysokość określa Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (DPW). Depozyt stanowi zabezpieczenie dla kontrahenta transakcji. Kontrakty terminowe posiadają dużą dźwignię finansową, co oznacza, że straty lub zyski są zwielokrotnione – odpowiednio do wartości dźwigni. Załóżmy, że inwestor kupuje kontrakt za kwotę 1000 zł – pozycja długa. Wykorzystując dźwignię 1: 5, może zarobić 5 000 zł. Z kolei, jeśli cena akcji powędruje w kierunku przeciwnym, może stracić 5 razy więcej niż zainwestował. Straty mogą znacznie przekroczyć pierwotną kwotę, którą zainwestowaliśmy.

Główne cele wykorzystania kontraktów terminowych

Inwestorzy, wykorzystują kontrakty terminowe do zrealizowania 3 głównych celów. Należą do nich:

• Wygenerowanie zysku na zmianie cen kontraktów – kupują kontrakty z oczekiwaniem na wzrost kursu, a sprzedają z oczekiwaniem na spadek kursu.
• Posiadając akcje, obawiają się spadku cen i sprzedają kontrakty terminowe albo – gdy mają zamiar w przyszłości kupić akcje. Obawiając się wzrostu cen, kupują kontrakty terminowe.
• Osiągnięcia zysku przy wykorzystaniu różnicy między wartością teoretyczną a rynkową kontraktu terminowego.

Dwa rodzaje kontraktów terminowych

Istnieją dwa rodzaje kontaktów terminowych, które wykorzystują inwestorzy:

• Kontrakt terminowy forward – transakcje przeprowadzane są poza giełdą i najczęściej jedną ze stron transakcji jest bank. Inwestor i sprzedający, określają ilość instrumentu podstawowego oraz termin realizacji. Bank kwotuje (podaje) cenę danego kontraktu, a kupujący może ją negocjować. Żadna ze stron nie płaci w momencie zawarcia kontraktu, a końcowe rozliczenie następuje w terminie realizacji.
• Kontrakt terminowy futures – to kontrakty, które są dostępne wyłącznie na giełdzie. Kupujący i sprzedający zawiera transakcje na podstawie warunków określonych przez giełdę (ilość instrumentu podstawowego i termin realizacji, czyli wygaśnięcia). Natomiast strony ustalają cenę kontraktu poprzez złożenie zleceń. W przypadku futures, kupujący i sprzedający ma dwie możliwości:

1. Zaczekać ze sprzedażą do terminu wygaśnięcia kontraktu – w takim przypadku musi sprzedać instrument w terminie i po cenie kontraktu, ustalonej w momencie zawarcia kontraktu lub rozliczenie pieniężne kontraktu.
2. Zamknąć pozycję przed terminem wygaśnięcia – w takim przypadku inwestor zamyka kontrakt (składa zlecenie sprzedaży instrumentu) przed upływem terminu wygaśnięcia. Zamknięcie pozycji następuje po aktualnej cenie kontraktu.

Codzienna procedura rozliczani kontraktów Futures

Na giełdzie dochodzi do codziennego rozliczania kontraktów Futures. W momencie zawarcia transakcji, kupujący i sprzedający musi wpłacić na rachunek maklerski depozyt, który najczęściej stanowi określony procent wartości kontraktu. Na koniec dnia, saldo każdej ze stron jest korygowane, odpowiednio do zachowań zmiany ceny kontraktu. Jeżeli cena wzrosła, to saldo inwestora (strony długiej) zostaje zwiększone, natomiast sprzedającego (strony krótkiej) pomniejszone. W przypadku spadku ceny kontraktu, zwiększone zostaje saldo strony krótkiej, a zmniejszone długiej. W przypadku, gdy saldo strony krótkiej lub długiej spadnie do minimalnego poziomu, wówczas musi je uzupełnić do poziomu depozytu początkowego.

Kontrakty terminowe to instrumenty pochodne, których zachowanie ceny zależy do ceny aktywów bazowych. Mechanizm dźwigni finansowej może spowodować szybkie straty lub wygenerować duże zyski. Kontrakty wykorzystywane są przez inwestorów do arbitrażu, zabezpieczenia kapitału lub spekulacji. Inwestowanie zawsze wiąże się z ryzykiem utraty kapitału. Jednak wykorzystanie analiz danego instrumentu i sektora, pozwala zredukować ryzyko i zwiększyć szanse na zysk.